همه گیلان را با لطافت هوا و طبیعت سرسبزش می شناسند. وجود کوه، دریا، جنگل و آبشارها، رودخانه ها و ییلاقات سرسبز سبب شده خیلی ها این استان را برای سیر وسفر انتخاب کنند. اما معضلی به نام زباله این روزها، چشم اندازهای بکرطبیعی گیلان را دست خوش تغییرات ناخوشایندی کرده است.
این وصله ناچسب طبیعت، علاوه بر مشکلاتی که برای زیست گیاهی و جانوری به دنبال داشته، چند وقتی است که پایـَـش به زندگی انسانی هم باز شده و سلامت مردم شهرها و روستاها راهم با مخاطراتی روبرو کرده است.
مسئولان زیست محیطی می گویند معضل زباله دربعضی مناطق گیلان سبز به وضعیت قرمز رسیده است. براساس اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان سـرانه تولید زباله در کشور برای هر نفر روزانه حدود ۷۰۰ گرم است این در حالی است که این رقم در گیلان بطور میانگین بین ۸۰۰ گرم تا یک کیلو و ۲۰۰ گرم برآورد می شود.
بررسی ها نشان می دهد تاکنون اقدامات انجام شده در گیلان برای دفع و ساماندهی زباله ها نتیجه بخش نبوده و هر روز بر حجم زباله های رها شده در دامن طبیعت افزوده می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در گفتگو باخبرنگار واحد مرکزی خبر از زباله به عنوان مهم ترین معضل زیست محیطی گیلان یاد کرده ومی گوید: دفن، تولید کمپوست و سوزاندن زباله برای تولید برق ۳ روش مهمی است که درکشورمان برای برای دفع وساماندهی زباله ها اعمال می شود.
به گفته محمدرضا برجی ازبین شیوه های مدیریت پسماند زباله، تاکنون دفن و تولید کمپوست در استان کاربردی شده که البته تجربه های موفقی نبوده است.
وی افزود: روزانه ۲ هزار تن زباله درگیلان تولید می شود که فقط ۵۰ درصد آن جمع آوری و دفن شده و بقیه در طبیعت رها می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان قرار گرفتن مکان های دفن زباله در حاشیه رودخانه ها، جنگل و دریا، دفن غیر اصولی و بالا بودن سطح آب های زیر زمینی را از مهم ترین دلایل موفق نبودن دفن زباله عنوان کرد وگفت:متاسفانه مطالعه ای برروی جانمایی جایگاه های دفن زباله استان صورت نگرفته بطوری که بخش قابل توجهی از زباله ها در دل جنگل، کنار رودخانه وحاشیه ساحل انباشته و دفن می شود.
محمد رضا برجی عملیات دفن زباله را درهیچ یک از ۳۰ جایگاه دفن زباله استان اصولی و استاندارد ندانسته و می گوید: متاسفانه استانداردهایی از جمله زیرسازی و ایزوله محل دفن و نصب سیستم تصفیه شیرابه، رعایت نشده که این امر سبب پراکنده شدن زباله به اطراف ، ایجاد منظره ناخوشایند و بوی نا مطبوع تا شعاع چند کیلومتری و نیز نـَشت شیرابه های زباله به منابع آبی با هر بارندگی، شده است.
وی با بیان اینکه روزانه۲۰۰متر مکعب شیرا به فقط از طریق زباله های انباشته شده در مراکز دفن، به آب و خاک گیلان نفوذ می کند گفت:هر لیتر شیرا به می تواند دست کم دو هزار لیتر آب را آلوده کند براین اساس بخش عمده ای از منابع آبی زیر زمینی و رودخانه های گیلان آلوده به شیرابه های زباله است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان افزود :البته این آمار فقط درخصوص مکان های دفن زباله بوده و به علت پراکندگی زباله های روستایی و زباله هایی که در طبیعت رها شده، تاکنون محاسبه ای برای تخمین میزان شیرابه های مناطق دیگر انجام نشده است.
محمدرضا برجی می گوید: اگرچه آمارهای رسمی در این باره در گیلان وجود ندارد وجود ندارد اما بررسی های میدانی نشان می دهد سالانه تعداد زیادی از آبزیان و پرندگان بر اثر تماس با آبهای آلوده از بین رفته و تعدادی از افراد هم براثر مصرف آب های آلوده، شنا در آن و همچنین تماس با آبهای زراعی که شیرابه های زباله در آن نفوذ کرده، دچار بیماری های گوارشی و پوستی می شوند. به گفته وی یک تن زباله انباشته شده، دومترمکعب گاز گلخانه ای تولید می کند که در طولانی مدت سبب گرم شدن زمین و وارونگی هوا می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با بیان اینکه بارندگی های فراوان در گیلان میزان شیرابه ها و قدرت و سرعت نفوذ انها به خاک و آب را افزایش داده گفت: حتی اگر از همین امروز دفن زباله ها در استان تعطیل شود به علت بالا بودن رطوبت هوا و بارندگی های فراوان، نفوذ شیرابه زباله های مدفون شده به آب وخاک تا نیم قرن دیگر در گیلان ادامه خواهد داشت.
محمد رضا برجی مهم ترین راهکار حل معضل شیرابه ها را ایجاد سامانه جمع آوری شیرابه ها و نصب سیستم تصفیه درمحل های دفن زباله اعلام کرد و گفت : براساس قانون برنامه پنجم توسعه تا ۲ سال دیگر، باید مراکز دفن زباله دراستانهای شمالی تعطیل شده و شیوه های دیگری از جمله تولید کمپوست و برق از سوزاندن زباله جایگزین شود .
اما مدیرکل دفتر امورشهری و شوراهای استانداری گیلان هم بابیان اینکه تولید کمپوست از زباله از سال ۸۳ و با بهره برداری از کارخانه کمپوست رشت شروع شد می گوید: گیلان ۳ کارخانه کمپوست دارد که فقط ۲ کارخانه درشهرهای رشت و انزلی با ظرفیت ۴۰۰ تن در روز فعال بوده و کارخانه رودسر اگرچه به بهره برداری رسیده اما هنوز بطور رسمی وارد مدار تولید نشده است.
فرهاد کرمی می گوید : در خوش بینانه ترین وضعیت چنانچه روزانه ۴۰۰ تن زباله در کارخانه های گیلان تیدیل به کود آلی (کمپوست) شود حدود هزار و۶۰۰ تن زباله سرگردان در استان باقی می ماند.
وی پایین بودن ظرفیت و تعداد کارخانه ها، مسقف نبودن محل های نگهداری و تبدیل زباله به کمپوست، قابلیت تبدیل شدن فقط۵۰ تا ۶۰ درصد زباله ها به کمپوست، عدم استقبال کشاورزان از کود آلی و درنهایت سودآور نبودن این صنعت را از مهم ترین دلایل عدم موفقیت طرح تبدیل زباله به کمپوست در گیلان دانست.
مدیرکل دفتر امورشهری و شوراهای استانداری گیلان با بیان اینکه پس از جداسازی زباله های قابل بازیافت، زباله های خـُرد شده باید حدود ۵۰ تا ۷۵ روز در فضایی سرپوشیده بماند گفت:متاسفانه در گیلان محل های نگهداری زباله کارخانه های کمپوست مسقف نبوده و با وجود بارندگی های فراوان و رطوبت هوا میزان قابل توجهی از زباله ها در فرآیند تبدیل به کمپوست از بین رفته، در مواقعی ایجاد شیرابه کرده و کمپوست تولیدی هم کیفیت لازم را ندارد.
فرهاد کرمی در پاسخ به این سوال خبرنگارما مبنی بر اینکه چرا در مطالعات و طرح اولیه کارخانه های کمپوست گیلان فکری برای سقف محل های نگهداری زباله نشده ، هزینه برداربودن این کار را علت اصلی آن عنوان کرده و می گوید : هزینه مسقف کردن یک سالن ۲۵۰ تنی کمپوست حدود ۶ میلیارد تومان است که صرف این هزینه برای صاحبان کارخانه ها، با توجه به سود کم تولید کمپوست در گیلان، اقتصادی و به صرفه نیست نیست.
وی عدم استقبال کشاورزان از کود آلی را هم مزید بر علت می داند و می گوید: کود تولیدی از زباله بیشتر مصرف و کاربرد باغبانی دارد بر این اساس بخش عمده ای از کشاورزان گیلانی که شالیکارند، تمایلی به استفاده از آن ندارند ، از طرفی بسیاری از این کودها نامرغوب بوده ، ناخالصی هایی همچون شیشه و پلاستیک داشته و قابلیت استفاده در زمینهای کشاورزی را ندارد
مدیرکل دفتر امورشهری و شوراهای استانداری گیلان افزود : از آنجا که فقط حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد زباله هایی که به کارخانه کمپوست فرستاده می شود قابلیت تبدیل به کود آلی را دارد ، حتی اگر امکان تبدیل همه زباله های تولیدی استان به کمپوست وجود داشته باشد ، حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن زباله قابلیت کمپوست شدن نداشته و به محل های دفن زباله بر می گردد.
فرهاد کرمی با بیان اینکه مطالعات طرح جامع مدیریت پسماند از۲ سال پیش آغاز شده و مراحل نهایی را طی می کند گفت: در این طرح راهکارهای دفن ، تولید کمپوست و زباله سوز بررسی و در نهایت طرح احداث نیروگاه زباله سوز به عنوان سریعترین و موثر ترین گزینه برای مدیریت پسماند زباله استان معرفی و انتخاب شد .
خبرنگار ما برای برسی روند ساخت نیروگاه زباله سوز گیلان به سراغ معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان رفت .
حجت شعبان پور ابتدا در خصوص معضل شیرابه های محل دفن زباله به خبرنگار ما گفت : به دنبال راهکاری علمی، منطقی و سریع برای حل این معضل جدی هستیم و در آینده نزدیک این کار را بطور جدی پیگیری و ساماندهی خواهیم کرد .
وی درخصوص نیروگاه زباله سوز گیلان هم که در رشت ساخته خواهد شد گفت: زمین این نیروگاه و اعتبار اولیه ساخت آن تامین شده و هم اکنون مطالعات زیست محیطی آن در حال انجام است .
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان با بیان اینکه شهرداری رشت متولی اجرای طرح نیروگاه زباله سوز است گفت : نیروگاه زباله سوز با مشارکت سرمایه گذار خارجی (شرکت چینی) ساخته می شود که قرار داد مشارکت آن منعقد شده و پس از تایید محیط زیست عملیات ساخت آن آغاز خواهد شد .
حجت شعبان پور با بیان اینکه ۶۰ درصد از اعتبارات این طرح را سرمایه گذار خارجی و ۴۰ درصد دیگر را نیز شهرداری رشت تامین خواهد کرد گفت : اعتبار ساخت این نیروگاه۱۰۰ میلیارد تومان است که ۱۰ میلیارد تومان جذب شده است.
وی با بیان اینکه این نیروگاه ظرفیت تبدیل ۶۰۰ تن زباله به ۴ مگاوات برق را در روز دارد گفت : در این نیروگاه زباله ها پس از سوزانده شدن به گاز متان و انرژی برق می شود. حجت شعبان پور پیش بینی کرد: نیروگاه زباله سوز رشت در صورت تامین اعتبار تا ۳ سال آینده وارد مدار تولید برق شود.
وی می گوید : اگرچه این نیروگاه، زباله های رشت و شهرهای اطراف را تحت پوشش قرار می دهد اما در نظر داریم صنعت تولید برق از زباله را در استان گسترش دهیم که در این باره مذاکراتی نیز با سرمایه گذاران خارجی برای احداث نیروگاه زباله سوز در غرب گیلان انجام شده است .
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان در پاسخ به این سوال خبرنگا رما که چه تضمینی وجود دارد که این طرح مانند تجربیات پیشین با شکست مواجه نشود مهم ترین مزیت این طرح را سود آور بودن آن دانست و گفت : بخشی از برق تولیدی نیاز کارخانه را تامین کرده و بخش دیگر نیز به شرکت برق منطقه ای فروخته خواهد شد. از طرفی این شیوه تولید شیرابه نداشته و از آلودگی زیست محیطی نیز جلوگیری می کند.
اما بر اساس اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان منطقه سراوان -در دل جنگل های گیلان- به علت دفن غیر اصولی روزانه ۶۰۰تن زباله شهر رشت و شهرهای اطراف، وضعیت بحرانی تری نسبت به دیگر مکانهای دفن زباله استان دارد.
خبرنگار ما در پایان به سراغ اهالی ۴ روستای حاشیه منطقه سراوان که حدود هزار و ۵۰۰ خانوار جمعیت دارد رفت. اهالی روستاهای سراوان ، کـَچا، جوکوله بـَندان و موشـَـن گاه در گفتگو باخبرنگار واحد مرکزی خبر اعلام کردند سالهاست که با معضل زباله روبرو هستند اما هربار مسئولان باوعده و وعید کار ساماندهی این زباله ها را به بعد موکول می کنند. اهالی این روستا ها می گفتند بوی تعفن این زباله ها گاهی تا شعاع ۳ تا ۴ کیلومتری محل دفن زباله کشیده می شود.
مهم ترین گلایه اهالی این منطقه آلوده شده آب های چاه و غیر قابل کشت شدن شالیزارهای شان بود . آنان می گفتند آب چاههایشان به علت نفوذ لجن و شیرابه قابل مصرف نیست.
به گفته اهالی ۲ روستای کچا و جوکوله بـَندان، شهرداری رشت به علت آلودگی آب زراعی، جلوی کشت و کار در برخی از شالیزارهای این ۲ روستا را گرفته و اگر چه غرامت آن را پرداخت می کند اما کشاورزی منطقه را دچار رکود کرده است.
آنان از هجوم مگس ها هم گلایه کرده و می گویند : به علت محصور نبودن مکان دفن زباله ها در سراوان، حیوانات اهلی از جمله گاو از زباله تغذیه کرده و تلف می شوند .
تاکنون برای حل بحران زباله در گیلان کارهای زیادی انجام شده است اما آنچه مسلم است اینکه هیچ یک تاکنون نتیجه بخش نبوده است. باید دید سومین راهکار حل معضل زباله در گیلان که به دست گرفته شده می تواند این معضل را حل کند یا اینکه مثل تجربه های قبلی نیمه کاره و بی نتیجه رها شده و راهکار دیگری جایگزین آن می شود.
چنانچه طرح نیروگاه زباله سوز گیلان با موفقیت به سرانجام برسد بازهم معضل شیرابه های زباله تا ۵۰ سال دیگر منابع آبی و خاک گیلان را تهدید می کند معضلی که از انباشت و دفن غیر اصولی زباله ها نشت کرده ،اگرچه دغدغه مسئولان است، اما بررسی ها نشان می دهد هیچ برنامه مدونی برای حل مشکل شیرابه های زباله در گیلان وجود ندارد.
