خبری که باعث ارتکاب به نوشتن این متن گردید: مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان گیلان، از چاه های محفوره در مسیر جاده کانال فومن و مخزن ۱۵۰۰۰ متر مکعبی ماکلوان و از روند عملیات اجرایی پروژه ساخت مخزن ۱۰۰۰۰ متر مکعبی خلیل سرا بازدید بعمل آوردند. “وی با بیان اینکه سفره آب زیر زمینی افکنه ماسوله رودخان از سفره‌های مطمئن از نظر کیفیت و کمیت استان است، اظهار کرد: تلاش می‌کنیم که شهرهای استان تا تابستان آینده مشکل تنش آب نداشته باشند”
از حدود دوسال قبل در مسیر کانال آب فومن از چهار راه پیش حصاردر جاده ماسوله تا خشکنودهان ،تغییراتی سریع مشاهده شد. ساخته شدن اتاقکهایی با فاصله اندک، دست کم ۱۰ اتاقک، توجه هر رهگذری را جلب می کرد . با پرس و جو متوجه شدیم که هر اتاقک در واقع یک چاه عمیق است و قرار است آبهای زیر زمینی منطقه را به شهر های پایین دست منتقل کنند.
اینکه دولت برای تامین آب سالم و بهداشتی ساکنان شهرها بکوشد و برنامه دراز مدت داشته باشد امری لازم و ضروری است . اما سوالی که مطرح می شود این است که با توجه به اظهارات جناب مهندس لطفی این سفره زیر زمینی افکنه ماسوله که وی آن را به لحاظ کمی و کیفی مطمئن خوانده است تا چه زمان این اطمینان وجود خواهد داشت؟
امروزه شاید بزرگترین چالش زیست محیطی کشور ما پدیده تهدید کننده کم آبی یا بهتر بگوییم بی آبی است . در سه دهه اخیر با سرعت سرسام آوری زمین را سوراخ کرده و به مدد دستگاههای حفار و با استفاده از نیروی برق و ژنراتور ،آب سفره های زیر زمینی را که حاصل ذخیره آب در طول هزاران بلکه میلیون ها سال بود رابالا کشیده و با آن آبهای بسیار پر بهاء،محصولات نه چندان مفید و با ارزش افزوده کم تولید نمودیم تا جاییکه آب تمام شد و زمین ها دوباره بیابان شدو حالا زمین هایی داریم که در زیر زمین با سفره هایی خالی از آب مواجهیم و روی آن دیگر هیچ سفره ایی را رنگین نمی کند. شاهد مثال اینکه به اذعان دکتر کردوانی هرساله ۷هزار متر مربع از باغ های پسته کرمان خشک می شوند. حالا بماند که با شعار دهن پر کن خودکفایی چه بر سر منابع طبیعی آوردیم.
ساده انگارانه خواهد بود که ما استان گیلان را با توجه به بارندگی ها ی فراوان، بدون مشکل آب در نظر بگیریم. می دانیم که عمده بارندگی ها در فصل غیر کشاورزی است و ما معمولا برای مهار و نگهداری آنها برنامه چندانی نداریم. با شرایط موجود آیا بهتر نیست برای بیرون کشیدن منابع بسیار ارزشمند آب از زیر زمین مسابقه نگذاریم تا به مصیبت باغداران کرمان و سایر نقاط ایران مبتلا نشویم؟ جناب مدیرکل آیا میدانید در منطقه فومن و حوضه ماسوله چند چاه مجاز و غیر مجاز هم اکنون در حال بهره برداری هستند؟ هیچ خبر دارید که هر روزه چند چاه در روستاها و حتی شهرها حفر می شود؟ خبر دارید که چند چاه غیر مجاز حتی در داخل شهرها حفر شده اند که صاحبان آن هیچ نیازی به آنها ندارند و حتی آب را مستقیم روانه فاضلاب کرده اند؟ لطفا بفرمائید این اطمینانی که از آن سخن می گویید چند سال را شامل می شود؟ بهتر نیست آبهای بسیار ارزشمند رودخانه های ماسوله رودخان ، قلعه رودخان ، فوشه و آلیان را با ساخت سدهای کوچک ذخیره نموده یا حداقل در فصول غیر کشاورزی که آب این رودها هیچ استفاده کشاورزی ندارد و بسیار پرآب هم هستند را مهار نموده و آب مصرفی شهرها را تامین نمایید؟
با اذعان به این موضوع که نگارنده متخصص امور آب نیست تاکید می شود که این متن فقط از سر نگرانی نوشته می شود. لطفا اگر نگرانی ما بی مورد است بفرمایید تا ما هم مثل خیلی ها که کلا بی خیال محیط زیست و نابودی جنگل ها ،بحران زباله ، تغییر کاربری ها وکم آبی و… هستند از نگرانی در آمده و مثل بچه آدم زندگی خود را ادامه دهیم و سربه سر این مدیر و آن مسئول خدمتگزار نگذاریم! تامین آب شهرهای استان آن هم بدون نگرانی صد البته وظیفه شماست. اما در نظر گرفتن سهم آیندگان از آن هم وظیفه مهم دیگر شماست . علاوه بر تعهد اخلاقی به جامعه ،بر اساس اصول توسعه پایدار، ما موظفیم سهم آیندگان از منابع طبیعی را محفوظ نگهداریم. در مسیر توسعه پایدار سهم آب از بقیه منابع مهم ترنباشد کمتر نیست. با پایان یافتن آب ما با دست های خالی ،محتاج بیگانگان و حتی دشمنان خواهیم شد؟ پیش بینی کرده اندکه جنگ آینده جنگ آب خواهد بود .بنده اعتقاد دارم که جنگ آب مدتهاست که شروع شده است. آیا ترکیه مانع ورود آب فرات به سوریه و عراق نشده است؟ آیا داعش آب عراق(سد موصل) را به گروگان نگرفته است؟ آیا افغانستان آب هیرمند را به سوی ایران نبسته است؟ آیا تنش سال گذشته بین اصفهان و یزد تهدیدی جدی نبود؟ آیا خوزستان و اصفهان در گیر چالش انتقال آب کارون نیستند؟ خاورمیانه پر تنش که تا به حال درگیر جنگ انرژی بوده است از این به بعد بابحران جدی آب مواجه است.براساس پیش بینی ناسا خاورمیانه در ۳۰سال آینده با پدیده خشکسالی مواجه خواهد بود .اگر خیلی هم خوشبین باشیم و پیش بینی ناسا را رد نماییم باز هم نمی توانیم بی تفاوت باشیم . شاهد مثال اینکه متوسط بارندگی ما از ۲۵۰ به ۲۴۰ میلیمتر کاهش پیدا کرده است. در اقلیم خشک و کویری ایران آب همیشه کیمیا بوده و ما امروزه از همیشه کم آب تر هستیم زیرا علاوه بر کاهش بارندگی آبهای زیر زمینی ما هم ته کشیده اند .
آیا نمی شود ما قدری دور تر راببینیم و حتی شده با سرمایه گذاری های کارشناسانه و مطمئن آبهای حاصل از بارندگی فصلی گیلان را برای تامین آب یقیه ایران و حتی صادرات ذخیره نماییم؟ آیا باید یوسفی دیگر بیاید و فکری برای دوره ۳۰ ساله خشکسالی نماید؟ آیا باید ایرانیان باستان بیایندو الهه آناهید را دوباره برافرازند؟
شاید تناسبی هست بین تندیس آناهیتا در شهر فومن و بحران کم آبی!
* فعال محیط زیست
