بازیافت بهترین راه برای حفظ عناصر اصلی محیط زیست

مارال کوپی – 

امروزه اقلام متعددی از زباله های شهری که حجم قابل توجهی را شامل می شوند، قابلیت بازیافت دارند. کاغذ به عنوان یکی از محصولات طبیعت سرسبز و جنگلهای طبیعی و انسان کاشت، سهم زیادی از کیسه های زباله خانگی و مراکز اداری و تجاری را به خود اختصاص می دهد. کاغذ یکی از اقلام با ارزش مواد زائد جامد است که «سلطان زائدات» لقب گرفته است.

آمارهای سازمان مدیریت پسماند شهرداری رشت نشان میدهد که کاغذ و مقوا حدود ۵ الی ۶ درصد از حجم کلی زباله را تشکیل می دهد. که بیش از نیمی از کاغذهای مصرف شده در سطل‌های زباله ریخته و یا با زباله‌های شهری مخلوط می‌شوند که غیرقابل تفکیک و بازیافت هستند و در نتیجه سرمایه کلانی از این راه به هدر می‌رود.  از طرفی واردات سالانه کاغذ، بر اقتصاد شهری لطمه‌ای جبران‌ناپذیر وارد خواهد کرد که می‌توان با بازیافت از واردات بی‌رویه به داخل کشور جلوگیری کرد، از طرفی چون بازیافت برنامه‌ای مقرون به صرفه است، نسبت به دفن یا سوزاندن زباله هزینه کمتری را به شهرداری‌ رشت تحمیل می‌کند.

علاوه بر این، در فرایند تولید کاغذ از الیاف گیاهی درختان ۴۰۰ هزار لیتر آب و ۴ هزار کیلووات برق، مصرف می شود. بنابراین تولید یک تن کاغذ بکر، هزینه های زیست محیطی و اقتصادی زیادی دارد و مصرف درست و بهینه آن در گام نخست و استفاده مجدد از آن در گام بعد، ضرورت تام می یابد. چنانچه مدت زمان لازم برای رشد و تکامل مجدد پوششهای جنگلی استفاده شده برای تولید کاغذ را به همراه فرسایش خاک و محدود شدن قدرت باروری خاک، کاهش تولید اکسیژن و دفع دی اکسیدکربن را به علاوه چندین پیامد منفی دیگر در نظر بگیریم، تولید یک تن کاغذ خطرات متعددی را برای محیط زیست ایجاد می کند. در حالی که تولید یک تن کاغذ بازیافتی سبب ۵۰% صرفه جویی در مصرف آب، ۶۴% صرفه جویی در مصرف انرژی و ۷۴% کاهش آلودگی هوا شود و همچنین ایجاد شغل یکی دیگر از مزایای اقتصادی بازیافت کاغذ است.

در واقع تفکر بازیافت کاغذ با اهداف کلی مثل جلوگیری از غارت بی رویه منابع طبیعی، کاهش در مصرف انرژی و تقلیل میزان زباله  برای کاهش هزینه‌های دفع و تغییر الگوی مصرف به وجود آمد. با توجه به این که کاغذ ماده‌ای فاسد شدنی نیست، بهترین روش جمع‌آوری آن، از درب منازل ، اداره‌ها و مدارس قبل از مخلوط شدن با بقیه پسماندها است. امروزه در کشورهایی همچون هلند، سوئیس و ژاپن بیش از ۵۰ درصد کاغذهای مصرفی مورد بازیافت قرار می‌گیرد.

بازیافت کاغذ دارای ابعاد مختلفی است که از مهمترین ابعاد آن بعد اقتصادی است. شکی نیست که با جداسازی زباله‌های کاغذ و وارد ساختن مجدد آن در چرخه تولید می‌توان از آن به عنوان یک ماده خام در تولید کالاهای جدید مصرفی استفاده کرد.

استان گیلان دارای شرایط ویژه اکولوژیکی شامل رطوبت، بارندگی، سطح ایستابی بالا، تعداد زیاد مناطق حساس زیستی، تراکم بالای جمعیتی و ارزش توریستی که با توجه به ارزش های زیباشناختی، یکی از مناطق با ارزش اکولوژیکی محسوب می گردد،  و با توجه به این مسئله که در شهر رشت با کمبود و محدودیت شدید محل دفن روبرو هستیم بهترین راه برای حفظ عناصر اصلی محیط زیست (آب، هوا و خاک) بازیافت است.

با افزایش هزینه دفن به علت محدودیت‌ مقررات موجود و کاهش بودجه شهرها به دلیل هزینه‌ سنگین آشغال‌سوزها و تکنولوژی‌های کنترل آلودگی هوا، تمایل به بازیافت بدون چون و چرا در آینده افزایش پیدا خواهد کرد. از بعد زیست محیطی بازیافت کاغذ نیز اهمیت فراوان دارد، کاغذهای مورد مصرف از چوب درختان قطع شده به دست می‌آید، برداشت روزافزون از درختان این منابع حیاتی اکوسیستم، نابودی جنگل‌ها را به دنبال خواهد داشت، بازیافت و تولید از کاغذهای باطله به جای چوب نه تنها سبب حفظ جنگل‌ها می‌شود، بلکه انرژی مورد نیاز را برای تولید یک تن کاغذ به سه چهارم تقلیل می‌دهد.

از سوی دیگر با جمع‌آوری و بازیافت کاغذ توسط دانش‌آموزان در مدارس و کارمندان در ادارات می‌توان روحیه مسئولیت‌پذیری و صرفه‌جویی را تقویت کرد، متأسفانه اکثر مردم کشور ما نمی‌دانند که همه پسماندها دورریختنی نیستند. از طرفی به دلیل اهمیت زباله‌ها که به طلای کثیف معروف شده با جمع‌آوری اصولی آن می‌توان باعث تغییر الگوی مصرف در جامعه شد. آموزش و آگاه سازی مردم از این طرح با کمک تمامی نهادهای فرهنگی نظیر صدا و سیما و مطبوعات, آموزش تفکیک از مبدأ با قراردادن سطل‌های چند قسمتی و  در اختیار کیسه‌های زباله رایگان به شهروندان، جمع‌آوری زباله کاغذ۲ بار در هفته‌ و حتی خریدن کاغذها از مردم توسط غرفه‌های ویژه خرید، استخدام مهندسین بهداشت محیط و محیط زیست در مناطق بازیافت و شهرداری برای نظارت به خصوص در مدارس، کارخانجات، ادارات که منبع اصلی مصرف زباله کاغذ هستند وگسترش کارخانجات بازیافت کاغذ و حمایت از آنها، راهکارهایی است که می توان  برای دست یابی به بازیافت کاغذ پیش گرفت.

 * دانشجوی کارشناسی ارشد آلودگی محیط زیست دانشگاه گیلان