” دکتر سید ولی الله موسوی “
گاهی طرح های مفید و بسیار خوب، آنچنان بد اجراء می شوند که با نقض غرض، از اهداف مقرر برنامه ریزان به شدت دور می شوند و نتیجه منفی عاید جامعه می گردد. مثلا چند وقت پیش اجرای طرح پارکبان در برخی از خیابان های شهر رشت شروع شد و نظم و نسقی را در توقف خودروهای عمومی در حاشیه خیابان ها بوجود آورد و بدین ترتیب ضمن اشتغالزائی برای تعدادی از جوانان جویای کار، درآمدی را هم نصیب شهرداری می کرد و در عین حال بسیاری از دارندگان اتومبیل و بویژه مغازه دارانی که فکر می کردند حاشیه خیابان واقع در مقابل مغازه آنها در تیول ایشان است (برای آنکه بابت پارک ماشین خود وجهی نپردازند) از آوردن اتومبیل به محل کار خود صرف نظر می کردند و بدین ترتیب به ترافیک شهری کمک می شد. اما به رغم کنترل هائی که صورت می گرفت، سوء استفاده و ناراستی عوامل و مجریان طرح، مانع از تداوم آن شد.یا آنکه در طول سالهای نه چندان دور (و با نیت اشتغال زائی) به ازای تعهد ایجاد اشتغال برای هر نفر از جمعیت جویای کار، معادل پنج میلیون تومان به بنگاه ها و مراکز تولیدی و خدماتی وام پرداخت شد. یعنی اگر نظارت جدی در مدیران و صداقت و تعهد در گیرندگان اعتبارات وجود داشت، علی القاعده امروز نباید با حجم وسیع بیکاران مواجه باشیم. اما واقعیت این است که رشد فزاینده آمار بیکاران قبلی و بیکار شده های جدید به رقم نگران کننده ای رسیده و به مرز بحران نزدیک شده است. متأسفانه از این دست طرح ها زیاد است که یک شبه طراحی می شود و بدون توجه به عوارض و پیامدهای منفی آنها (و یا پیش بینی و پیشگیری از راه های سوء استفاده احتمالی) به اجرا در می آید که نتیجه منطقی آن شکست و ناکامی از یک سو و گاها دستاوردهای منفی و سرمایه گذاری های بی نتیجه از سوی دیگر است. یکی از طرح های فی نفسه مفیدی که در سال های اخیر به اجراء درآمده، صدور مجوز فعالیت برای مراکز درمان سوء مصرف مواد (یعنی استفاده از پزشکان در درمان اعتیاد به مواد مخدر) است، اقدامی که بدلیل گسترش اعتیاد و پائین آمدن سن اعتیاد از ضرورت های اجتماعی غیر قابل اجتناب می باشد.
بر اساس آمارهای موجود قریب ۳۰۰ مرکز ترک اعتیاد تحت مدیریت پزشکان محترم و نظارت دانشگاه علوم پزشکی و سازمان بهزیستی گیلان در سطح استان گیلان فعالیت دارند که در مجموع حدود چهل هزار نفر را تحت پوشش خود قرار داده اند. گفته می شود هر یک از این مراکز بطور متوسط ماهیانه ده میلیون تومان از دولت دریافت می کنند تا حدود یکصد نفر را تحت درمان اعتیاد قرار دهند. در مجموع، مراکزی که در یک شیفت فعالیت دارند سالیانه بیش از یکصد میلیون تومان و آنهائی که در دو شیفت مشغول فعالیت هستند، سالیانه بیش از دویست میلیون تومان یارانه درمان اعتیاد از دولت دریافت می کنند. اما سئوال این است که با این همه هزینه آیا تاکنون پیشرفت محسوسی در درمان اعتیاد صورت گرفته است. آیا آماری وجود دارد که نشان دهد چند نفر و یا چند درصد از مراجعان مراکز ترک اعتیاد استان از چنگال غول اعتیاد رهائی یافته اند و اساسا آیا کسی سئوال می کند که این هزینه سنگین در چه کانال هائی جریان می یابد و به چه نتایجی منتهی می شود. آیا هزینه سالیانه دولت در استان گیلان که حداقل بالغ بر سی میلیارد تومان می باشد، در درمان اعتیاد شهروندان گیلانی نقش مؤثری داشته است.آیا نتایج صرف هزینه حداقل ششصد میلیارد تومانی سالیانه کشور در قالب این طرح قانع کننده می باشد. گزارش های پراکنده نشان می دهد که تا ماههای اخیر نظارت چندانی بر چگونگی فعالیت مراکز فوق وجود نداشت، بطوری که در اثر نگاه اقتصادی مدیران مراکز فوق، مواد جایگزین (بویژه متادون) در اختیار معتادان قرار می گرفت و مراجعان می توانستند با عضویت و تشکیل پرونده در مراکز متعدد ترک اعتیاد (به مثابه فروشگاه های عرضه متادون)، از سهمیه های متادون برخوردار گردیده و از این طریق منبعی برای عرضه متادون در سطح شهر شوند. یعنی با این اقدام نه تنها محدودیتی برای توزیع متادون وجود نداشت بلکه زمینه توزیع و مصرف متادون با ندانم کاری مدیران ذیربط، براحتی توسعه یافته است. یعنی دزدی با چراغ، یعنی توزیع مواد مخدر توسط دستگاه های دولتی در روز روشن و در امنیت کامل! یعنی ندانم کاری در اوج، یعنی تیغ دادن در دست زنگی مست!
بر این اساس نگارنده که خود دستی بر آتش دارد و نگران سیل بنیان کن اعتیاد می باشد، معتقد است هر چه زودتر باید به این سوء مدیریت ها پایان داده شود. مدیران عالی استان نیز باید هر چه سریع تر گزارشی از چند و چون اقدامات انجام شده در مراکز ترک اعتیاد را دریافت و نتایج آن را در شوراهای اجتماعی استانداری، مطرح و فرآیندهای مربوطه را تجزیه و تحلیل و تصحیح نمایند و چنانچه اجرای طرح از دستاوردهای مورد انتظار فاصله زیادی دارد، در توقف موقت اجرای طرح و بازنگری و بازسازی آن هیچ تردیدی به خود راه ندهند. مدیران محترم باید بدانند که مسئولیت خطیری در کنترل درمان اعتیاد دارند و نگاه مسئولانه آنها می تواند هزینه های انجام شده را به ثمر برساند، در غیر این صورت صرف هزینه های مورد اشاره در اجرای طرح مذکور از هیچ توجیهی برخوردار نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه گیلان
