” مجید قنبری نژاد اسفقن سری “
اقتصاد ِاستان سرسبز اما فقیرمان گیلان؛ سال های متمادی است که مورد بی مهری قرار گرفته و به دست فراموشی سپرده شده است.
این استان در روزگارانی نه چندان دور یکی از قطب های بسیار مهم اقتصادی کشور محسوب می شده و از تنوع قابل توجه ِتولید محصولات در بخش های کشاورزی و دامپروری برخوردار بوده، چرا که علاوه بر محصولات دریایی و دامپروری، محصولات با ارزشی نظیر: چای، برنج و زیتون و …نیز در این منطقه به مقدار قابل توجهی بدست می آمده است.
با توجه به آمارهای موجود تقریبا“از کل مساحت استان، حدود ۳۰ درصد را اراضی کشاورزی، ۱۸/۳ درصد را مرتع و ۴۰ درصد را جنگل تشکیل می‌دهد؛ آمارها بیان می کند که این استان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی کشور است.
در سال۱۹۱۱ رابینو ( که ۱۶ سال در شمال ایران زندگی کرد و به بررسی و تحقیق در فرهنگ گیلان و مازندران پرداخت و کتاب ولایت دارالمرز گیلان رانوشت) گفت: « گرچه برنج گیلان از مازندران و استرآباد بهتر است، اما مازندران و استرآباد برنج پایتخت و مرکز ایران را تامین می‌کنند ! » که این امر دو دلیل اصلی داشت: نخست آنکه؛ زمین داران گیلانی برای پاسخ به نیاز فزاینده بازارهای اروپایی اولویت را به پرورش کرم ابریشم می‌دادند که در آن زمان سود زیادی را نصیب زمین داران می کرد، دوم آنکه ؛ گیلان تا ابتدای قرن بیستم و احداث راه رشت- قزوین، که آن را به فلات ایران مرتبط کرد از بقیه کشور منفک و مجزا بود.
چنین اقتصادی که سابقا“ از رونق نسبی برخوردار بوده است، این امکان را برای خانواده های گیلانی فراهم آورد تا با فراغ خیال بیشتری در راستای کسب علم فرزندان خود تمرکز کرده و آنان را به این موضوع مهم تشویق نمایند. اما متاسفانه این روند پویا ادامه پیدا نکرد و به رغم رشد بی سابقه جمعیت، فرصت های اقتصادی گیلان، یا به سبب سیاست های اشتباه اقتصادی کشور یا به علت غفلت، یکی پس از دیگری از دست رفت. همچنین با گذشت زمان و با اتخاذ سیاست های نادرست، کشت توتون و تولید ابریشم رو به نابودی رفت. دخالت دولت های گذشته در کنترل قیمت برنج و چای به منظور پایین نگه داشتن سطح قیمت ها، چه از طریق کنترل مستقیم قیمت این اقلام (چرا که این اقلام در هزینه های خانوار اهمیت داشتند) و چه با قیمت گذاری برنج و چای وارداتی براساس ارز یارانه ای، باعث شدند قیمت این اقلام در سطح پایین نگه داشته شده و این بدین معناست که کشاورز فقیر گیلانی به رغم وجود شرایط تورمی در کشور در عمل پرداخت کننده یارانه به سایر مناطق کشور گردد! در صورتی که اگر سیاست دولت کنترل قیمت و پرداخت یارانه برای این اقلام بود، در عمل می بایست اقدام به خرید این اقلام به قیمتی که سطح عمومی قیمت ها بر آن دلالت داشت و سپس توزیع آن به هر قیمت یارانه ای موردنظر می نمود و هزینه این سیاست را از خودِ بودجه دولت تامین می کرد، اما آنچه رخ داد این بود که هزینه مذکور بر دوش کشاورز گیلانی قرار داده شد. علاوه بر این به دلیل اتخاذ سیاست های نابجا و غلط دیگر، خدمات بازرگانی وابسته به این فعالیت نیز به شدت کاهش پیدا کرد و در نتیجه باعث شد بخش بزرگی از صنایع عظیم شالی کوبی که در عمل وابسته به این فعالیت بازرگانی بودند، به تعطیلی کشانده شده و این دست فعالیت که زمانی شهر رشت به آن شهرت داشت، نیز به مناطق دیگر کشور نظیر: مازندران و اصفهان نقل مکان پیدا کرد.
در حوزه ی صنایع دستی به ویژه سفالگری به جای توسعه و رشد، به سبب بی توجهی و عدم اتخاذ سیاست های لازم برای بروز و مدرنیزه کردن این دست از فعالیت، باعث شد تا این صنعت نیز به طور کل از بین رود.
بخش اعظمی از صنعت توریسم داخلی که یکی از منابع مهم درآمدی بعضی از شهرهای ساحلی استان گیلان را تشکیل می داد، نیز به دلایل مختلفی همچون: بی توجهی به توسعه راه های ارتباطی پرتردد و همچنین خطرناک بودن راه اصلی تهران به سواحل دریای خزر، به استان همجوار یعنی مازندران انتقال پیدا کرد.
در زمینه ی گسترش صنعت توریسم می توان به این نکته اشاره نمود که با توجه به این که آمار تعطیلات رسمی در ایران نسبت به کشورهای دیگر بیشتر است، فرصت بیشتری برای سفر داخلی ایجاد می شود.
گسترش صنعت توریسم داخلی با رعایت اصول دقیق برنامه ریزی در این حوزه می تواند بسیار گسترده تر از توریسم خارجی بازدهی داشته باشد. در این راستا توسعه راه های ارتباطی به منظور احیای موقعیت برخی از شهرهای رو به زوال ساحلی استان گیلان ضرورتی اجتناب ناپذیردارد. اگرچه توسعه راه های ارتباطی در این موضوع امری لازم است اما کافی نیست، به دلیل این که این امر به شدت نیازمند حمایت و سرمایه گذاری زیربنایی دولت در جهت توسعه ی روز افزون شهرک های ساحلی و توسعه راه های دریایی، هم به منظور گسترش بازرگانی و هم به جهت اهداف تفریحی برای جذب توریست داخلی است .
افزایش هرچه بیشتر جنگلکاری، گسترش هر چه بیشتر کشت چای که در سال های اخیر به علت سیاست گذاری نادرست و بی برنامگی با مشکلات زیادی رو به رو شده در سایر نقاط مستعد استان، احیای مجدد صنعت ابریشم و همین طور توسعه کشت زیتون و ایجاد یا گسترش صنایع مربوط به آن ها نیز از مواردی است که می بایست مدنظر قرار گیرد. تنظیم و کاهش نرخ های غیرمعقول مالیاتی و انواع و اقسام بی شمار عوارض مختلف به منظور ایجاد انگیزه برای گسترش هرچه بیشتر سرمایه گذاری اعم از سرمایه گذاری های داخلی یا خارجی در استان گیلان در تمام زمینه هایی که استان از برتری نسبی برخوردار است، انتقال بخش بزرگ تری از موسسات آموزش دانشگاهی کشور به استان گیلان به منظور خارج ساختن استان گیلان از رکود مزمن ساخت و ساز و رهایی بخشیدن تهران از تورم بیش از حد قیمت های ساختمانی ازجمله کارهایی اساسی ِدیگری است که می بایست بدان توجه ویژه ای نمود.
با توجه به جمیع موارد ذکر شده می توان بیان نمود که استان گیلان با توجه به رشد سریع جمعیت، به جای آنکه از گسترش فعالیت های اقتصادی و افزایش زمینه های جدید فعالیت های اقتصادی برخوردار شود، با از دست دادن برخی از رشته های مهم فعالیتی در چند دهه اخیر مواجه شده است، اقتصاد گیلان نیازمند یک بازنگری مجدد و اقدامات اساسی برای بازگرداندن دوران رونق به این خطه سرسبز اما فقیر اقتصادی می باشد. با توجه به تحولاتی که اخیرا“ در حوزه ارتباط با کشورهای شمالی رخ داده است، استان گیلان می تواند جایگاه ویژه ای در زمینه ارائه خدمات بازرگانی داخلی و خارجی کسب نماید و از این طریق ارزش افزوده چشمگیری را به دست آورد و بخش مهمی از مشکل بیکاری و معیشتی استان را کاهش دهد. در این امر البته توسعه راه های ارتباطی و راه های دریایی بسیار تعیین کننده بوده و گسترش هرچه بیشتر منطقه آزاد انزلی و حذف موانع موجود بسیار می تواند تعیین کننده باشد، به ویژه توسعه روابط بانکی میان استان گیلان و کشورهای شمالی به منظور بالا بردن حجم تجارت بین المللی از اهمیت حیاتی برخوردار است.
مردم گیلان حق دارند که بدانند مسئولان استانی، شورا، مدیران، و امثال آن چه می کنند و به فرموده حضرت امام (ره) کسی حق ندارد این حق را از مردم دریغ کند.
امید می رود با انتخاب رئیس جمهور محبوب و مردمی، جناب آقای دکتر حسن روحانی، افرادی شایسته ای در راس هرم این استان سرسبز اما فقیر قرار گیرند تا با تدابیرشان، مردم را امیدوارتر از گذشته کرده و با برطرف نمودنِ کاستی ها، مشکلات اقتصادی استان عزیزمان را برطرف نمایند.
کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی
